Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleabat bir düzen değildir. Dostluk, cemiyet içinde insanların sahiden nasıl davrandıklarını değil, nasıl davranmaları icap ettiğini gösterir. Dostluk, kendisine uyulmak ve uygulanmak karınin vardır. Doğruluk kıymeti nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene oturtmak, içtimai ömürın gerçekleşmesini bulmak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin karşıtsına ikrar edilmesi ve uyulması gereken, kesin yakın kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle cemiyet içinde insanların hareket ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her hengâm mümkündür. “İşte ahbaplık, insanoğlu davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir model, bir bütündür.” İnsan-insanoğlu, insanoğlu-tabiat ilişkilerinin insanlığın partner çıkarı ve huzuru karınin evrensel ilkelerle güvence altına kırmızıınmasıdır. Dostluk, âdemiyet seviyesi karınin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birbir hayli düşünce ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, cemiyet sözleşmesi, tabiat ve insanlar olarak tamlayan konseptlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun partner iyiliğini bulmak için konulan ve bütün gücüyle desteklenen kaide, adalet ve kanunların kâffesidür. Henüz münteşir bir teşhismıyla ahbaplık, adalete yönelmiş içtimai evetşfakat düzenidir. Dostluk Söz Demeı Dostluk kelimesi Arapça “adalet” kökünden gelir ve adalet kelimesinin çoğşanlı olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “adalet” kelimesinin çoğşanlı “ah’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na bakılırsa ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım ancakü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk valörında da kullanılır. Yol Demeı Dostluk dönemden döneme değişmiş olduğu karınin hala doyurucu bir teşhism yapılamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok ikrar edilen teşhismı ise: “Muayyen bir zamanda muayyen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) bağlanmış kurallar kâffesidür.” Ilmî bir disiplin olarak ahbaplık, kendi içinde gerçek olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri bahis meydan kısmına Özel Dostluk, kişiler ile devlet veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Hep Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Dostluk, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ödenek Esas Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku bütün hukukunun serlıca madun dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku başka toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik devlet aracılığıyla güvenceye kırmızıınmış ve cebri yaptırımlara iye olmasıdır. Dostluk kuralları insanoğlu davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun ölçü kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla bir nitelikteki kamu durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Dostluk meydanında yaptırım bütün gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek karınin kullanılır. Dostluk düzenini sağlamayı ve korumayı fakatçlayan yaptırımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve içsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yaptırımlar bu durumları engellemek karınin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapis ve kazanç cezaları; esas hukukunda siyasetten men, vurgun mantinota; mevhibe hukukunda mevhibe ve gizliceçılık cezaları gibi başka ahbaplık dallarında başka yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; bilinçi bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya siyasal konseptleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan ahbaplık, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş içtimai bir evetşfakat düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kullanışlı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun içtimai ömürı düzenleyip insanların pasış ve güvenlik içinde bir arada evetşamalarını sağlamaktır. 2. Kullanışlı Yarar (Sosyal İhtiyaçların Alınlanması) Hukukun kullanışlı amacını, içtimai gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile cemiyet içinde canlı insanların, birbirleri ile ihdas etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanın yapısından meydana gelen gereksinimlerinı karşıtlamaya çkırmızıışır. Dostluk bu fonksiyonu ile mevlit, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek ahbaplık düzeni ömürın gerçek gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanın tabii yapısına ve bundan sonra gelen ihtiyaçlarına uygun yürütmek zorundadır. Dostluk önemli ölçüde, kazançlı gerçeklere de vabestedır; kazançlı yoksulluklara uymalı ve onları karşıtlamalıdır. 3. Doğruluk Dostluk bu fonksiyonu ile muayyen bir kombinezon altına aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir muadelet düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak hak kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaca teşhismıyla türe, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yürütmek üzere iki başka anlamda kullanılır. Doğruluk esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet valörında kişisel bir özelliği deyimler. Isim her hengâm haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni uzatmak uğrunda daima ve değsorunmez bir çaba gösterir. İşte bu hareket ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe mefhumı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği münasebet biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık meydanında hukuki ölçü olarak nazire konusu olan türe de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Topluluk karınindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini karınermiş kurallar kamuü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve giymek durumunda bulunmuş olduğuna bakılırsa, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında türe acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü türe mefhumı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm ahbaplık sistemine ve sistemlerine hâkim mevcut, nesnel ve salt bir ölçü niteliğindeki adalettir. Dostluk bir cemiyet düzenini karınerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; icap bulunan düzeni sahiplenmek, gerekse onu değsoruntirmeyi meşrulaştırmak karınin her hengâm adalete servurulur. Nesnel ve yasa üstü türe hukukta karşıtmıza yerleşmiş ahbaplık düzenlerinin birincil örneği, olması gereken ahbaplık valörında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan ahbaplık düzenlerinin kendisine uygun olup olmadığı açısından bir ölçü ve yorum ölçüsü olur. Gine bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun sahileştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve negatif karşıtlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon abra içinde olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Uygun olarak tüm ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai evetşfakat uyacak, hem de bu içtimai ömürın pasış içinde sürebilmesi karınin bir düzen görünümünü sağlamaya çkırmızıışacaktır.